Tarihi İpek Yolunda;
KEMERLİ KÖPRÜNÜN GİZEMLİ HİKÂYESİ
Köprüye neden “Kızlar Köprüsü” adı verildi?
Yüksek Maden Mühendisi Mektebi’nin ilk kadın öğrencisi kimdi?
Yunan Başbakanı Venizelos, Sabiha Gürayman’ı neden tebrik etti?
Ankara’dan batıya doğru çıkarsanız yola, rotanız da İpek Yolu’ysa Ayaş’ta, Beypazarı’nda veriniz mola.
Göreceksiniz; tiftik keçisi ve kaplıcalarıyla ünlü domates diyarı Ayaş ile havuç ve tarihi evleriyle ünlü Beypazarı mola verdiğinize değecektir.
Yol standardının yükseltilmesi nedeniyle tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan bu güzergâh, Ankara-Sakarya-İstanbul arasındaki seyahatlerde son yıllarda daha çok tercih edilmektedir.
Ankaralıların özellikle hafta sonları sıklıkla gittikleri Ayaş ve Beypazarı ilçeleri arasında bir köprü var ki, mimarisi ve gizemli hikâyesiyle de dillerden düşmüyor.
Yanından geçerken bakıp da göremediğimiz, farkına varamadığımız gizemli köprümüz, Ayaş ile Beypazarı arasındaki Karaboğaz mevkiinde ve bugünkü karayolunun hemen yanında bulunuyor.
İki ayaklı ve alttan kemerli olarak inşa edilen köprüyü sıra dışı kılan ise yapılış hikâyesi ve yapanın kimliği olmuş.
Kadın elinin değdiği ilk köprü
Karaboğaz mevkiinde 1936 yılında inşa edilen ve “Kız Köprüsü” olarak anılan köprünün yapımı, Türkiye’nin ilk kadın inşaat mühendisi Sabiha Rıfat tarafından gerçekleştirildi.
1910 yılında Manastır’da dünyaya gelen Sabiha Rıfat İstanbul Kız Lisesinden mezun oldu.
1927 yılında Türkiye’nin bayındırlık işleri için gerekli teknik elemanları yetiştiren İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi’ne(İTÜ) girdi.
Onun Yüksek Mühendis Mektebine girişi ve mühendis oluşu aynı zamanda Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kadınların eğitimine verdiği değerin bir eseriydi.
Kadınların her düzeyde eğitimli olmalarını isteyen Atatürk, İstanbul’daki Yüksek Mühendis Mektebine 1927 yılında kadın öğrenci de alınmasını istemişti.
Sabiha Rıfat da Melek Erbil’le birlikte Atatürk’ün açtığı yolda ilerleyip Mühendis Mektebine başlayan kadın öğrenci oldu. 1933 yılında mezun olup Türkiye’nin ilk kadın inşaat mühendisi unvanını aldı.
1939 yılında yüksek mühendis Remzi Gürayman ile evlendi, eşinin soyadını aldı.
İlk kadın inşaat mühendisi olarak, çalışma hayatına 1933 yılında Ankara'ya Bayındırlık Müdürlüğünde başladı.
Ankara'da Erzurum Çeşmesi ve bazı okulların yapımında görev aldı. İhale edilen iki köprüden biri Ankara-Beypazarı yolunun 86. kilometresinde idi. Böylesi işler önemli işlerden sayıldığı için tecrübeli bir mühendis düşünülüyordu. Kadın olduğu için gönderilecekler arasında düşünülmeyen Sabiha Gürayman, başmühendisine ‘Ben gitmek istiyorum’ dese de ‘Dağ başında bir şantiyede kadın mühendis olmaz’ cevabını alır.
Konu Ankara Valisi Nevzat Tandoğan’a intikal eder. Gürayman gitme ısrarını sürdürünce köprünün inşasına gönderilir.
“Kız Köprüsü” adı ve tescili
Görev emrini alır almaz şantiyeye koşan Gürayman, golf pantolonunu ayağına çekerek sabahtan akşama kadar işin başında işçilerle onlarla birlikte çalışır.
Kısa sürede civardaki köylülerin ve birlikte çalıştığı işçilerin sevgi ve saygısını kazanır. Yakın köylerden yemek yapıp getirenler de olur.
Paralarını alamadıkları için işi bırakmak isteyen işçileri ikna etmesini bilir. İşçilerle birlikte yaşadığı zorlu koşullara rağmen köprünün inşası tamamlanmadan şantiyeyi terk etmez.
Asıl adı Karaboğaz olan köprüye yöre halkı tarafından Gürayman'a olan sevgilerinin tezahürü olarak 'Kız Köprüsü' adı verilir. O günden bugüne kadar da bu adla anılıyor olması Sabiha Gürayman’ın sadece köprü değil, gönülleri de inşa ettiğinin nişanesidir.
Türkiye'nin ilk kadın inşaat mühendisinin yaptığı “Kız Köprüsü”, 1998 yılından sonra kullanım dışı kaldı. Ankara Bölge Kurulu tarafından; iki ayak üzerine oturtulmuş, betonarme kemerli ve betonarme korkuluklarla çevrelenmiş köprünün kültür varlığı niteliği taşıdığı belirlendi. 2018 yılından itibaren tescilli yapı olarak korunmasına karar verildi.
Anıtkabir’de onun imzası var
Mühendislik mesleğinde kariyer basamaklarını hızla tırmanan Sabiha Rıfat Gürayman, başarılması zor fakat bir o kadar da kutsal görevleri üstlendi.
Sabiha Rıfat, 1939 yılında Mühendis Mektebinden okul arkadaşı olan Remzi Gürayman ile evlendi. 1941’de Koordinasyon Bürosu ile TBMM inşaatının kontrol şefiklerinde bulundu. 1945 yılında Anıtkabir’in inşaat başmühendisliği görevine atandı. Bu göreve geldiğinde otuz beş yaşındaydı Meclis ve Anıtkabir inşaatları sırasında İsmet İnönü, Celal Bayar ve Adnan Menderes’le sık sık bir araya geldi.
Anıtkabir inşaatında bir kadın mühendisin görev alması sadece ülkemizde değil dünya çapında da bir yankı uyandırdı. Anıtkabir’i ziyareti sırasında inşaatın başında “Bir kadın ha!” diyerek kadın mühendisle karşılaşmanın şaşkınlığını yaşayan Yunanistan Başbakanı Venizelos, Sabiha Gürayman’ın elini sıkarken “Hayatımda ilk defa büyük bir işin başında bir kadın görüyorum.” diyerek tebrik etmiştir.
Gürayman bir röportajında Anıtkabir göreviyle ilgili “Bu görevi yerine getirmekle Türk kadınına çağdaş uygarlık yolunu açan Atatürk`e olan borcumun çok küçük bir bölümünü ödeyebildim.” demiştir.
Türkiye’nin ilk kadın voleybolcusu
Sabiha Rıfat Gürayman’ın ilkleri ve başarısı sadece mühendislikten ibaret olmadı.
Eğitim hayatı boyunca sporla da ilgilenerek kadınlara öncü oldu. Eğitim Türkiye’nin ve Fenerbahçe Spor Kulübü’nün ilk kadın voleybolcusuydu.
Henüz kadın voleybol takımı kurulmadığından tek kadın oyuncu olarak Fenerbahçe Voleybol Takımına girdi. Beş erkek ve bir bayan sporcudan oluşan Fenerbahçe Voleybol Takımı, 1927-29 yıllarında Sabiha (Rıfat) Gürayman’ın kaptanlığında şampiyon oldu.
Sabiha Gürayman Fenerbahçe Voleybol Takımında(fenerbahce tarihi.org)
“Kadınların rol modeli oldu”
“Türkiye'de Bilim Kadınları ve Bilimin Gelişimine Katkıları” ve “Atatürk’ün Mühendis Kızları” gibi önemli eserleri bulunan Doç. Dr. Günseli Naymansoy için Sabiha Rıfat Gürayman apayrı bir yer tutmaktadır.
Naymansoy’un Sabiha Rıfat Gürayman hakkındaki şu ifadeleri oldukça önemlidir: "Kararlı, fark yaratmayı kafasına koymuş bir kadındı. Herkesin başaramadığı, cesaret edilmemiş bir şeyi yapmak istediğini düşünüyorum. Sabiha Hanım'ın en büyük başarısı, güçlü kişiliği ve kararlılığıyla kendinden sonraki nesillere kadınların mühendis olabileceğini gösterip, çok etkin bir rol model oluşudur."
Atatürk’ün “Vatanını en çok seven görevini işini en iyi yapandır” vecizesinin temayüz ettiği şahsiyetlerden Sabiha Rıfat Gürayman daima hayırla yâd edilecektir.
KAYNAKLAR
dha.com.tr/gundem/ilk-kadin-insaat-muhendisi-guraymanin-yaptigi-kiz-koprusune-koruma-1874575
biyografya.com/biyografi/19412
fenerbahcetarihi.org/2020/05/sabiha-rifat-gurayman/
sarimelekler.biz/?page_id=2402
listelist.com/sabiha-rifat-gurayman-kimdir/
Tarihi İpek Yolunda;
KEMERLİ KÖPRÜNÜN GİZEMLİ HİKÂYESİ
- Köprüye neden “Kızlar Köprüsü” adı verildi?
- Yüksek Maden Mühendisi Mektebi’nin ilk kadın öğrencisi kimdi?
- Yunan Başbakanı Venizelos, Sabiha Gürayman’ı neden tebrik etti?
Ankara’dan batıya doğru çıkarsanız yola, rotanız da İpek Yolu’ysa Ayaş’ta, Beypazarı’nda veriniz mola.
Göreceksiniz; tiftik keçisi ve kaplıcalarıyla ünlü domates diyarı Ayaş ile havuç ve tarihi evleriyle ünlü Beypazarı mola verdiğinize değecektir.
Yol standardının yükseltilmesi nedeniyle tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan bu güzergâh, Ankara-Sakarya-İstanbul arasındaki seyahatlerde son yıllarda daha çok tercih edilmektedir.
Ankaralıların özellikle hafta sonları sıklıkla gittikleri Ayaş ve Beypazarı ilçeleri arasında bir köprü var ki, mimarisi ve gizemli hikâyesiyle de dillerden düşmüyor.
Yanından geçerken bakıp da göremediğimiz, farkına varamadığımız gizemli köprümüz, Ayaş ile Beypazarı arasındaki Karaboğaz mevkiinde ve bugünkü karayolunun hemen yanında bulunuyor.
İki ayaklı ve alttan kemerli olarak inşa edilen köprüyü sıra dışı kılan ise yapılış hikâyesi ve yapanın kimliği olmuş.
Kadın elinin değdiği ilk köprü
Karaboğaz mevkiinde 1936 yılında inşa edilen ve “Kız Köprüsü” olarak anılan köprünün yapımı, Türkiye’nin ilk kadın inşaat mühendisi Sabiha Rıfat tarafından gerçekleştirildi.
1910 yılında Manastır’da dünyaya gelen Sabiha Rıfat İstanbul Kız Lisesinden mezun oldu.
1927 yılında Türkiye’nin bayındırlık işleri için gerekli teknik elemanları yetiştiren İstanbul Yüksek Mühendis Mektebi’ne(İTÜ) girdi.
Onun Yüksek Mühendis Mektebine girişi ve mühendis oluşu aynı zamanda Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kadınların eğitimine verdiği değerin bir eseriydi.
Kadınların her düzeyde eğitimli olmalarını isteyen Atatürk, İstanbul’daki Yüksek Mühendis Mektebine 1927 yılında kadın öğrenci de alınmasını istemişti.
Sabiha Rıfat da Melek Erbil’le birlikte Atatürk’ün açtığı yolda ilerleyip Mühendis Mektebine başlayan kadın öğrenci oldu. 1933 yılında mezun olup Türkiye’nin ilk kadın inşaat mühendisi unvanını aldı.
1939 yılında yüksek mühendis Remzi Gürayman ile evlendi, eşinin soyadını aldı.
İlk kadın inşaat mühendisi olarak, çalışma hayatına 1933 yılında Ankara'ya Bayındırlık Müdürlüğünde başladı.
Ankara'da Erzurum Çeşmesi ve bazı okulların yapımında görev aldı. İhale edilen iki köprüden biri Ankara-Beypazarı yolunun 86. kilometresinde idi. Böylesi işler önemli işlerden sayıldığı için tecrübeli bir mühendis düşünülüyordu. Kadın olduğu için gönderilecekler arasında düşünülmeyen Sabiha Gürayman, başmühendisine ‘Ben gitmek istiyorum’ dese de ‘Dağ başında bir şantiyede kadın mühendis olmaz’ cevabını alır.
Konu Ankara Valisi Nevzat Tandoğan’a intikal eder. Gürayman gitme ısrarını sürdürünce köprünün inşasına gönderilir.
“Kız Köprüsü” adı ve tescili
Görev emrini alır almaz şantiyeye koşan Gürayman, golf pantolonunu ayağına çekerek sabahtan akşama kadar işin başında işçilerle onlarla birlikte çalışır.
Kısa sürede civardaki köylülerin ve birlikte çalıştığı işçilerin sevgi ve saygısını kazanır. Yakın köylerden yemek yapıp getirenler de olur.
Paralarını alamadıkları için işi bırakmak isteyen işçileri ikna etmesini bilir. İşçilerle birlikte yaşadığı zorlu koşullara rağmen köprünün inşası tamamlanmadan şantiyeyi terk etmez.
Asıl adı Karaboğaz olan köprüye yöre halkı tarafından Gürayman'a olan sevgilerinin tezahürü olarak 'Kız Köprüsü' adı verilir. O günden bugüne kadar da bu adla anılıyor olması Sabiha Gürayman’ın sadece köprü değil, gönülleri de inşa ettiğinin nişanesidir.
Türkiye'nin ilk kadın inşaat mühendisinin yaptığı “Kız Köprüsü”, 1998 yılından sonra kullanım dışı kaldı. Ankara Bölge Kurulu tarafından; iki ayak üzerine oturtulmuş, betonarme kemerli ve betonarme korkuluklarla çevrelenmiş köprünün kültür varlığı niteliği taşıdığı belirlendi. 2018 yılından itibaren tescilli yapı olarak korunmasına karar verildi.
Anıtkabir’de onun imzası var
Mühendislik mesleğinde kariyer basamaklarını hızla tırmanan Sabiha Rıfat Gürayman, başarılması zor fakat bir o kadar da kutsal görevleri üstlendi.
Sabiha Rıfat, 1939 yılında Mühendis Mektebinden okul arkadaşı olan Remzi Gürayman ile evlendi. 1941’de Koordinasyon Bürosu ile TBMM inşaatının kontrol şefiklerinde bulundu. 1945 yılında Anıtkabir’in inşaat başmühendisliği görevine atandı. Bu göreve geldiğinde otuz beş yaşındaydı Meclis ve Anıtkabir inşaatları sırasında İsmet İnönü, Celal Bayar ve Adnan Menderes’le sık sık bir araya geldi.
Anıtkabir inşaatında bir kadın mühendisin görev alması sadece ülkemizde değil dünya çapında da bir yankı uyandırdı. Anıtkabir’i ziyareti sırasında inşaatın başında “Bir kadın ha!” diyerek kadın mühendisle karşılaşmanın şaşkınlığını yaşayan Yunanistan Başbakanı Venizelos, Sabiha Gürayman’ın elini sıkarken “Hayatımda ilk defa büyük bir işin başında bir kadın görüyorum.” diyerek tebrik etmiştir.
Gürayman bir röportajında Anıtkabir göreviyle ilgili “Bu görevi yerine getirmekle Türk kadınına çağdaş uygarlık yolunu açan Atatürk`e olan borcumun çok küçük bir bölümünü ödeyebildim.” demiştir.
Türkiye’nin ilk kadın voleybolcusu
Sabiha Rıfat Gürayman’ın ilkleri ve başarısı sadece mühendislikten ibaret olmadı.
Eğitim hayatı boyunca sporla da ilgilenerek kadınlara öncü oldu. Eğitim Türkiye’nin ve Fenerbahçe Spor Kulübü’nün ilk kadın voleybolcusuydu.
Henüz kadın voleybol takımı kurulmadığından tek kadın oyuncu olarak Fenerbahçe Voleybol Takımına girdi. Beş erkek ve bir bayan sporcudan oluşan Fenerbahçe Voleybol Takımı, 1927-29 yıllarında Sabiha (Rıfat) Gürayman’ın kaptanlığında şampiyon oldu.
Sabiha Gürayman Fenerbahçe Voleybol Takımında(fenerbahce tarihi.org)
“Kadınların rol modeli oldu”
“Türkiye'de Bilim Kadınları ve Bilimin Gelişimine Katkıları” ve “Atatürk’ün Mühendis Kızları” gibi önemli eserleri bulunan Doç. Dr. Günseli Naymansoy için Sabiha Rıfat Gürayman apayrı bir yer tutmaktadır.
Naymansoy’un Sabiha Rıfat Gürayman hakkındaki şu ifadeleri oldukça önemlidir: "Kararlı, fark yaratmayı kafasına koymuş bir kadındı. Herkesin başaramadığı, cesaret edilmemiş bir şeyi yapmak istediğini düşünüyorum. Sabiha Hanım'ın en büyük başarısı, güçlü kişiliği ve kararlılığıyla kendinden sonraki nesillere kadınların mühendis olabileceğini gösterip, çok etkin bir rol model oluşudur."
Atatürk’ün “Vatanını en çok seven görevini işini en iyi yapandır” vecizesinin temayüz ettiği şahsiyetlerden Sabiha Rıfat Gürayman daima hayırla yâd edilecektir.
KAYNAKLAR
- dha.com.tr/gundem/ilk-kadin-insaat-muhendisi-guraymanin-yaptigi-kiz-koprusune-koruma-1874575
- biyografya.com/biyografi/19412
- fenerbahcetarihi.org/2020/05/sabiha-rifat-gurayman/
- sarimelekler.biz/?page_id=2402
- listelist.com/sabiha-rifat-gurayman-kimdir/
